آشتی با هویت بومی
در عصر حاضر، موزه‌ها دیگر مکانی برای نگهداری از اشیای تاریخی که تنها وظیفه حفاظت از مجموعه‌ها و مرمت آنها برای عموم و کاربرد پژوهشی صرف را برعهده دارند، نیستند. امروزه موزه‌ها به دو گونه تفکیک می‌شوند: نخست موزه نمایش اشیا که قدمت زیادی دارد و در آن، تملک و حفاظت و مرمت و ارائه اشیا مورد نظر است. دیگری موزه‌ای است که بر تحقیق، بررسی و به‌کارگیری روش‌های مدیریتی لازم و تفسیر حاصل از روند مشارکت مردم تکیه دارد. موضوع قوم‌شناسی و بوم‌شناسی از نشانه‌های بارز موزه‌های نوع دوم است. این‌گونه موزه‌ها در طول زمان و در نقاط مختلف، اسامی متفاوتی – مانند موزه همسایگی، پارک‌های طبیعی، موزه فضای باز- به خود گرفته و در نهایت در سال‌های اخیر به «اکوموزه» مشهور شده‌اند. در واقع اکوموزه یک مفهوم خاص و یک راه جدید برای نگاه کردن به رابطه جامعه و محیطی که در آن وجود دارد، است.
پیدایش مفهوم اکوموزه به فرانسه و اوایل سال‌های هفتاد برمی‌گردد. در سال 1971 در فرانسه مرکزی، در حوالی شهرهای لو کروزو و منتکیو لاس‌مینس اولین اکوموزه جهان دایر شد. این منطقه پس از جنگ جهانی دوم تغییرات زیادی را تجربه کرد. پس از انتقال مجتمع‌های صنعتی خاندان اشنایدر از این منطقه به پاریس و به دنبال آن بیکاری 150 هزار نفر از مردم محلی، پیشنهاد موزه انسان و صنعت از سوی هاگوس د ورین (Hugues de Varine)، جورج هنری ریویر (Georges Henri Rivière) و مارسل ایورارد (Marcel Evrard ) مطرح شد، موزه‌ای که دوباره اقتصاد را راه‌اندازی و مهمتر از آن به مردم محلی کمک می‌کرد تا هویت خود را بازشناسند و از امکانات توسعه جدید بهره‌مند شوند.
قلعه قرن هجدهمی خانواده اشنایدر به‌عنوان مرکز موزه انسان و صنعت تعیین شد. در درون این موزه، توسعه تاریخی و ویژگی‌های کلیدی منطقه به همراه زندگی روزمره مردم محلی و محصولات صنعتی و هنری آنها به نحو مناسبی به نمایش درآمد. به این ترتیب، قلعه به‌عنوان نقطه شروع برای شناخت و اکتشاف کل منطقه تعریف شد. از آن تاریخ تا به امروز اکوموزه‌های بسیاری در سرتاسر جهان شکل گرفتند و شکل‌های جدید از خود را به ظهور رساندند.
در نهایت می‌توان گفت اکوموزه‌ها بدعتی نوپا در مبحث موزه‌شناسی هستند که خواه و ناخواه، به‌تدریج جای همه موزه‌های کلاسیک را خواهند گرفت.
منابع:
- مقاله «شناخت نقاط قوت و ضعف توسعه گردشگری روستایی، مطالعه موردی اکوموزه روستایی ابیانه – اصفهان»، زهرا حجازی‌زاده، محمد علی رجائی‌ریزی، حسن حسینی امینی، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری.
- Experiences and (hidden)Values of Ecomuseums/ Darko Babić